Na wstępie wyjaśnić należy, iż status dłużnika posiada tylko ten małżonek, który zaciągnął zobowiązanie. Jeżeli więc przykładowo zobowiązanie wynika z umowy pożyczki lub kredytu, dłużnikiem jest tylko ten z małżonków, który umowę zawarł. Wyjątek od tej zasady przewiduje jedynie art. 30 § 1 k.r.o., który stanowi, że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Inną kwestią jest to, do jakiej masy majątkowej może sięgnąć wierzyciel jednego z małżonków w celu zaspokojenia swojego roszczenia. W przypadku typowym, tj. istnienia w małżeństwie ustawowej wspólności majątkowej, mamy do czynienia z trzema odrębnymi masami majątkowymi:
- majątkiem osobistym żony,
- majątkiem osobistym męża,
- majątkiem wspólnym.
W każdym przypadku wierzyciel jednego z małżonków może prowadzić egzekucję z jego majątku osobistego. Co do zasady wierzyciel nie będzie mógł skierować egzekucji do majątku osobistego drugiego z małżonków, który nie jest jego dłużnikiem. Kwestią wymagającą omówienia jest natomiast możliwość sięgnięcia do majątku wspólnego. Należy w tym miejscu podkreślić, że ta masa majątkowa będzie zazwyczaj przedstawiać wartość największą.
Zasadą jest, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 k.r.o.). Jeżeli natomiast małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika oraz z następujących składników stanowiących majątek wspólny:
- z wynagrodzenia za pracę dłużnika,
- z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
- z korzyści uzyskanych przez dłużnika z praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy,
- z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa – jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na aspekt proceduralny omawianego zagadnienia. Otóż wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, pozywa tego właśnie małżonka. Po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego (wyroku lub nakazu zapłaty), jeżeli chce prowadzić egzekucję z majątku wspólnego, musi złożyć wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową. Musi wówczas wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika (art. 787 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego). Natomiast tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 7871 k.p.c.).
autor: Adwokat Marek Skrzyszowski
edytor: Adwokat Łukasz Krupski
sporządzono 01.12.2011 r., edytowano 14.02.2021 r.
