W 2019 r. ustawodawca dokonał wielu zmian w zakresie przepisów regulujących postępowanie cywilne. Jedną z owych zmian było poszerzenie zakresu kompetencji asystenta sędziego o wydawanie zarządzeń pozostających w zakresie czynności przewodniczącego, co nastąpiło wraz z dodaniem art. 472 do ustawy z dnia 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t. j. – Dz. U. z 2020 r., poz. 1575 ze zm.). Powyższy przepis wszedł w życie z dniem 08.10.2019 r.
Należy odnotować, iż wcześniej zadaniem asystenta sędziego było tylko wykonywanie czynności o charakterze przygotowawczym, ograniczonych jednak do sporządzania tylko projektów zarządzeń zmierzających merytorycznego rozpoznania sprawy. Powyższe powodowało, że ostatecznie w kwestie podjęcia niezbędnych czynności zmierzających do przygotowania sprawy do rozpoznania był angażowany poza asystentem również sędzia referent. Mając na względzie, że większość tego typu czynności nie jest skomplikowanych i mają często wymiar głównie techniczny, umożliwienie asystentom sędziów wydawanie przedmiotowych zarządzeń należy uznać za uzasadnione. Powyższe wpisuje się w widoczny ostatnio trend do odciążania sędziów od obowiązków, które nie wiążą się ściśle z merytorycznym rozpoznawaniem coraz większej ilości spraw.
Zarządzenia w zakresie czynności przewodniczącego obejmują swym zakresem między innymi takie kwestie jak: wezwanie strony do usunięcia braków formalnych i fiskalnych pism procesowych, zwrot pism procesowych, doręczenia i skuteczność doręczeń pism sądowych, wyznaczanie terminów rozpraw oraz wszelkie inne czynności zmierzające do przygotowania rozprawy. Ustawodawca słusznie stwierdził, iż skoro zwrot pism procesowych nie stanowi czynności o charakterze przygotowawczym, lecz jest związane z zakończeniem postępowania, to wykonywanie tej czynności należy wyłączyć z zakresu kompetencji asystenta sędziego, pozostawiając ją wyłącznie przewodniczącemu.
Nadto, ustawodawca wprowadził szczególną regulację odnośnie zarządzeń wzywających do uzupełnienia braków fiskalnych pisma procesowego wydawanych przez asystenta sędziego. Zgodnie z art. 472 § 2 k.p.c. w terminie tygodnia od dnia doręczenia stronie zarządzenia asystenta sędziego o wezwaniu do uiszczenia opłaty, z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia zastrzeżenia, strona może wnieść zastrzeżenie do zarządzenia asystenta sędziego o wezwaniu do uiszczenia opłaty. Uznać należy, iż zastrzeżenie do zarządzenia asystenta sędziego stanowi nowy środek zaskarżenia w znaczeniu sensu largo, albowiem prowadzi do utraty mocy zarządzenia. Mając na względzie wyważenie dóbr takich jak szybkość postępowania oraz prawo do sądu, z którym związana jest potrzeba odformalizowania postępowania, należy uznać, iż słusznie nie określono żadnych szczególnych wymogów formalnych zastrzeżenia do zarządzenia asystenta sędziego oraz zwolniono strony z obowiązku jego uzasadnienia. A zatem do skutecznego wniesienia tego środka zaskarżenia wystarczy wyłącznie zachowanie wymogów formalnych zwykłego pisma procesowego (art. 126 k.p.c.) oraz siedmiodniowego terminu do jego wniesienia.
W związku z tym, że kwestia wydawania zarządzeń przez asystenta sędziego może budzić wątpliwość w kontekście ewentualnych uchybień i ich wpływu na wynik postępowania ustawodawca zdecydował, że w każdym przypadku przewodniczący może uchylić lub zmienić zarządzenie asystenta. Jeśli chodzi zaś o wyżej przywołane zastrzeżenie do zarządzenia asystenta sędziego, to nadto wprowadzono regulację, według której choć zastrzeżenie wniesione po upływie terminu lub niespełniające warunków formalnych pisma procesowego nie wywołuje skutków i pozostawia się je bez rozpoznania, bez wzywania do jego poprawienia lub uzupełnienia, to w takim przypadku przewodniczący z urzędu bada prawidłowość zarządzenia asystenta sędziego. Należy mieć nadzieję, że powyższa regulacja w odpowiednim stopniu zapewni ochronę gwarancji procesowych stron postępowania.
Mając powyższe na względzie zalecam, ażeby w sytuacji otrzymania wezwania do uiszczenia opłaty celem uzupełnienia braków fiskalnych pisma procesowego, sprawdzić czy czasem nie zarządzenie nie zostało wydane przez asystenta sędziego. Powyższa kwestia może bowiem niepotrzebnie ujść uwadze strony, która wniesie zażalenie na zarządzanie zamiast skierować do sądu odformalizowane zastrzeżenie. Co więcej, wniesienie zastrzeżenia może również posłużyć do skorygowania błędu strony związanego z uchybieniem terminu do wniesienia środka zaskarżenia.
autor: Adwokat Łukasz Krupski
sporządzono: 14.02.2021 r.
